Araştırmada Nicel Veri Analizi Örneği

AMAÇ

 

Araştırmanın amacı iş doyumunun benlik saygısı, depresyon düzeyi ve

denetim odağı değişkenleri ile ne kadar ve nasıl açıklanabileceğini görmek ve iş

doyumu düzeyine bağlı olarak düşük, orta ve yüksek iş doyumuna sahip çalışanların

depresyon, benlik saygısı ve denetim odağı puanlarının anlamlı farklılıklar gösterip

göstermediği; ayrıca yaş, cinsiyet, medeni durum, mevcut işte çalışma süresi, eğitim,

meslekle eğitimi arasında ilişki olup olmaması, doğum sırası (ailenin kaçıncı çocuğu

olduğu), kardeş sayısı (kendisi ile beraber ailede kaç kardeş olduğu) değişkenlerine

göre farklılık gösteren katılımcıların iş tatminleri hakkında fikir edinmektir.

Araştırma Soruları

1. İş doyumu düzeyine bağlı olarak depresyon düzeyi değişmektemidir?

2. İş doyumu düzeyine bağlı olarak benlik saygısı düzeyi değişmekte midir?

3. İş doyumu düzeyine bağlı olarak denetim odağı algısı değişmekte midir?

4. Yaşa bağlı olarak is doyumu düzeyi değişmekte midir?

5. İş doyumu açısından cinsiyet farkı var mıdır?

6. Evli ve bekar olmaya bağlı olarak iş doyumu düzeyi değişmekte midir?

7. Mevcut işte çalışma süresine göre bağlı olarak işdoyumu değişmekte midir?

8. Eğitim düzeyine bağlı olarak iş doyumu düzeyi farklılaşmakta mıdır?

9. Eğitimleriyle uyumlu işler yapanlarla eğitimleriyle uyumsuz işler yapanlar arasında iş doyumu açısından fark var mıdır?

10. Doğum sırasına bağlı olarak iş doyumu düzeyi farklılaşmakta mıdır?

11. Kardeş sayısına bağlı olarak iş doyumu düzeyi farklılaşmakta mıdır?

12. Depresyon düzeyi, benlik saygısı düzeyi ve denetim odağı algısı iş doyumunu yordar mı?

ÖRNEKLEM

- Katılımcılar meslek ayrımı yapılmadan rastgele seçilmiş, tam zamanlı işlerde çalışmaktadır.

- Ankara’da yaşayan 870 çalışan

- Seçim sırasında belirli bir meslek grubuna ağırlık verilmemesi konusunda özen gösterilmiş?, olabildiğince çok işyerinden? ve farklı meslek gruplarında çalışan kişiler örnekleme dahil edilmiştir.

-Yaş aralığı 18-62

- 493 erkek(%57), 377 kadın(%43)

- 547 evli(%63), 323 bekar(%37)

- Aldıkları eğitimle ilgili işlerde çalışanların sayısı 569(%65), ilgisiz işlerde çalışanların sayısı 301’dir.(KISTAS NE?)

- Çalışma süreleri 1 yıldan az ile 39 yıl arasında değişmektedir.

- Eğitim ilkokul ile doktora aralığında değişmektedir.

- Doğum sırasına göre dağılımları 1-10 arasında değişmektedir.

- Toplam kardeş sayısına göre dağılımları 1-12 arasındadır.

4-  Veri toplama yöntemi olarak anket yöntemi kullanılmıştır.

Kullanılan ölçekler:

- 1 sayfa kişisel bilgi formu

(FORMU EKLE!!)

A-     Kuzgun, Sevim ve Hamamcı (2005) tarafından gelistirilen Mesleki

Doyum Ölçeği.

- 5 ‘lilikert tipi(1=hiçbir zaman ; 5=her zaman)

- 20 soru

- 1, 2 ,3, 5, 6, 7, 8, 12, 13, 15, 16, 17, 18, 20 numaralı olumlu maddeler, her zaman=5; hiçbir zaman=1 şeklinde puanlanmıştır.

- 4, 9, 10, 11, 14, 19 numaralı olumsuz maddeler her zaman=1; hiçbir zaman=5 şeklinde puanlanmıştır.

- Alınabilecek en düşük puan 20, en yüksek puan 100.

- Puan yükseldikçe mesleki doyum yükselir.

- Ölçeğin geçerliğini belirlemek için Kuzgun, Sevim ve Hamamcı tarafından faktör analizi tekniği kullanılmış ölçek maddeleri “Niteliklere Uygunluk” ve “Gelişme İsteği” olarak iki faktöre ayrılmıştır. Faktörlerin varyansları sırasıyla %36,4 ve %12,2’dir.

- Güvenirliğini belirlemek için iç tutarlık katsayısı hesaplanmıştır. İç tutarlık katsayıları yukarıda belirtilen faktörler için sırasıyla .91 ve .75’dir.

- Tüm ölçek için Cronbach Alpha Katsayısı .90’dır.

- Ölçek maddelerinin her birinden ayrı ayrı alınan puanlarla toplam puan arasındaki korelasyon .30’un üzerindedir.

(FORMU EKLE!!)

 

B-      Beck ve arkadaşları (1961) tarafından geliştirilen Beck Depresyon

Envanteri

- 21 maddelik kendini değerlendirme türü ölçek

- Katılımcı her madde için verilen 4 şıktan(cümleden) kendine uygun olanı seçer

- Şıklar 0’dan 3’e puanlanmıştır.

- En düşük puan 0; en yüksek puan 63’tür.

-Ters maddeler yoktur.

- Geçerlik çalışması Hisli(1988) tarafından yapılmıştır. Envanter ile MMPI-D Skalası??? arasındaki korelasyon katsayısı r=.63 olarak bulunmuştur.

- Envanterin puan ortalamaları cinsiyet, yaş ve eğitim düzeylerine göre değişmemektedir.

- Klinik depresyonu belirlemek için kabul edilen 17 puanlık kesme noktasının geçerli olduğu ve envanterin Türkçe formunun da İngilizce formu gibi depresyon belirtilerini yakalamak için geçerli bir araç olduğu görülmüştür.

- Güvenirlik çalışması Tegin(1980) tarafından yapılmıştır. Test tekrar test yöntemi ile güvenirlik katsayısı .65, iki yarım test yöntemi ile .78 bulunmuştur.

 

 

 

C-      Rosenberg (1965) tarafından gelistirilenRosenberg Benlik Saygısı Ölçegi

- Ölçek 12 alt ölçekten ve toplam 63 sorudan oluşmaktadır. Bu çalışma için ölçeğin benlik saygısını ölçen ilk on maddesi kullanılmıştır(bunun kaç alt ölçeğe veya hangi alt ölçeklere tekabül ettiği belirtilmemiştir.)

- Ölçek maddeleri Hiç katılmıyorum- Katılmıyorum-Katılıyorum-Tamamen katılıyorum seçenekleri üzerinden,  olumlu maddeler için 0,1,2,3 ; olumsuz maddeler ise 3,2,1,0 olarak puanlanmıştır. Hangi maddeler olumlu, hangileri olumsuz belirtilmemiştir.

- Testin puan aralığı 0-30 arasında değişmektedir.

- Ölçeğin geçerlik çalışması Çuhadaroğlu(1986) tarafından yapılmştır. Geçerlik çalışması, seçilen örneklem ile yapılan psikiyatrik görüşmelerle ölçekten elde edilen sonuçlar arasındaki uygunluğun basit korelasyon yöntemi ile hesaplanması yoluyla yapılmıştır ve geçerlik oranı %7’dir.

- Güvenirlik çalışması da yine Çuhadaroğlu(1986) tarafından test-tekrar test yöntemi ile yapılmış ve güvenirlik oranı %75’tir.

 

 

 

 

D- Rotter (1966) tarafından gelistirilenRotter Denetim OdagıAlgısı Ölçegi

     - 29 maddeden oluşmaktadır.

     - 6 madde ölçeğin amacını gizlemek içindir ve puanlanmaz, 23 maddede verilen iki ifadeden ise bir tanesi işaretlenir. Bu iki ifadeden biri 1, diğeri 0 puandır. Yani toplam puan 0-23 arasında değişir.

   - Puan yükseldikçe denetim odağı içten dışarı kaymaktadır.

  - Geçerlik ve güvenirlik çalışmaları Dağ(1991) tarafından yapılmıştır. Çalışmada 99 ve 532 katılımcılı ikörenkelem kullanılmıştır.

- 99 katılımcılı örenklemde test-tekrar test güvenirlik katsayısı r=.83, KR-20 tekniğiyle hesaplanan güvenirlik katsayısı .68’dir. Cronbach alfa iç tutarlık katsayısı .70’tir.

- 532 katılımcılı örenklemdeCronbachalfa .71’dir.

- Denetim odağı derecelendirme ortalama puanları ile ölçeğin puanları arasında .69 korelasyon vardır.

- Rosenbaum Öğrenilmiş Güçlülük Ölçeği ile ölçek arasında -.29’luk korelasyon bulunmuştur.

- Bu sonuçlara göre ölçeğin yeterli geçerlik ve güvenirliğe sahip olduğu belirtilmiştir.

 

 

 

- Verilerin tamamına yakını basılan anketlerin birebir katılımcılara dağıtılması ve toplanması ile elde edilmiştir.

- Verilerin küçük bir kısmı anketlerin excel dosyasının e-mail yolu ile katılımcılara ulaştırılması ve aynı yolla yanıtlarının alınmasıyla elde edilmiştir.

 

5-      Analiz

- SPSS 11.0 kullanılmıştır.

- İkili gruplar arasındaki farklar incelenirken bağımsız gruplar arasında t-testi kullanılmıştır.

- 2’den çok sayıdaki grupları karşılaştırmada tek yönlü ANOVA ve Tukey testleri kullanılmıştır

- Değişkenler arasındaki korelasyonun saptanmasında” Pearson Korelasyon” testi kullanılmıştır.

- Çoklu regresyon analizinde “Enter” metodu kullanılmıştır.

- Anlamlılık düzeyi .05 alınmıştır.

 

Değerlendirme

1-      Tezin amacı giriş bölümünün en son kısmında detaylı olarak yazılmış; tartışma ve özet kısımlarında da neredeyse birebir tekrar edilmiştir.

2-      Tezin amacının detaylı yazılmasına rağmen net ve anlaşılır ifade edildiğini söyleyemeyiz;

- Bağımlı- bağımsız değişkenler net değildir.

- Önce iş doyumu düzeyi bağımsız değişken olarak alınarak diğer üç bağımlı değişken üzerindeki etkisine bakılmıştır.

- Sonra yaş, cinsiyet, medeni durum, eğitim düzeyi, kardeş sayısı vb. birçok değişkenin iş doyumu üzerindeki etkisine bakılmıştır.

- Son olarak da depresyon düzeyi, benlik saygısı düzeyi ve denetim odağın algısının iş doyumu üzerindekiyordayıcı etkisine bakılmıştır.

 

3-      Tezin ilgili alana katkısıyla ilgili sadece “iş doyumu görece yeni bir araştırma alanıdır” denilmiştir.

4-      Tezin farkı sadece iş doyumunun diğer birçok faktöre göre değişimini ölçmemiş, aynı zamanda iş doyumu düzeyine göre diğer faktörlerin değişimini incelemiştir. Ancak bu durumu güçlü bir yön olarak ele almak mümkün değildir.

5-      İlk 3 araştırma sorusunun kendi içinde, 4-11 aralığındaki soruların kendi içinde bir bütünlüğünden  söz edilebilir. 12. soru ise 3. Kategori olarak ele alınabilir.

6-      Tezin toplam 38 ‘lik sayfalık kısmı kuramsal çerçeveye ayrılmıştır. Ancak iş doyumunu içerisinde barındıran birçok kuram ve modele yer verilmesine rağmen diğer alanlarda detaylı bir kuramsal çerçeveden bahsedemeyiz.

7-      Yer verilen model ve kuramlar da doğrudan iş doyumuyla ilgili değildir.

8-      Uzun tarihsel giriş kısmı tezin amacıyla uyuşmaz görünmektedir.

9-      Eski çalışmalardan yeterince örnek verildiği görülmektedir.

10-  Örneklemin seçilme yöntemi açık ifade edilmemiştir. Rastgele seçilmiş Ankara’da yaşayan 870 çalışan ifadesi seçim yöntemini açıklamakta yetersizdir.

11-  “…belli bir meslek grubuna ağırlık verilmemesi konusunda özen gösterilmiş, olabildiğince çok işyerinden ve farklı meslek gruplarından…” gibi çok net ve bilimsel olmayan, sübjektif ifadeler kullanılmıştır.

12-  Yapılan açıklamalara göre örneklemin tezin temel amacına uygunluğuyla ilgili bir çıkarım yapmak olası değildir.

13-   Ölçekler ve kişisel bilgi formu,araştırma amacı ve hipotezlere uygun hazırlanmıştır.

14-  Kişisel Bilgi Formu yönergesi yetersizdir.

15-  “Yaptığınız iş eğitiminize uygun mu?” sorusu yeterince açıklayıcı değil.

16-  Genel olarak yazım yanlışı yok ancak birkaç soruda, çeviri hatası sebebiyle de olabilir, bazı yazım hataları ve anlam bozuklukları göze çarpmıştır.

17-  Tezi yazım yönünden genel olarak incelediğimiz zaman ise bazı cümlelerde anlam bozuklukları göze çarpmıştır. İş doyum düzeyine göre yapılan sınıflandırma ise yazılı olarak anlaşılır bir şekilde anlatılamamamıştır.

18-  Kopyala yapıştır yapılması sebebiyle yazım hatası göze çarpmıştır.

 

Analizler:

İlk üç soru için;

-analizler yapılmadan önce iş doyumu düzeylerine göre katılımcıların yaklaşık olarak %25’i düşük, %50’si orta, kalan %25’i de yüksek iş doyumu düzeyinde kabul edilerek sınıflandırılmıştır.

- Yine analizlere başlamadan önce bu üç gruba giren katılımcıların depresyon düzeyleri, benlik saygısı düzeyleri ve denetim odağı algılarının ortalama puanları hesaplanmıştır.

- İş doyumu düzeyleri bağımsız değişken olarak alınarak, iş doyum düzeylerine göre depresyon düzeyleri, benlik saygısı düzeyleri ve denetim odağı algılarının ortalama puanları ayrı ayrı çizelgelerle belirtilmiştir.

- Tek faktörlü varyans analizi yapılmış, depresyon değişkeninin etkisinin anlamlı(p<.05) çıktığı belirtilmiştir.(Üç soru için de anlamlı çıkmıştır)

- Anlamlı farklılığın hangi gruplar arasında olduğunu bulmak içinTukey testi uygulanmıştır. (varyans homojenlik testi yapılmamış veya bahsedilmemiştir)

- Tukey testi sonuçlarına göre;

*Her üç iş doyumu düzeyi için de  depresyon düzeylerinin ortalamaları arasındaki farklar birbirleri arasında anlamlı çıkmıştır.

      * Her üç iş doyumu düzeyi için debenlik saygısı düzeylerinin ortalamaları arasındaki farklar birbirleri arasında anlamlı çıkmıştır.

* İş doyum düzeyi yüksek olan grubun denetim odağı puan ortalaması diğer iki grubun ortalamalarından anlamlı olarak farklı çıkmıştır. Ancak iş doyum düzeyi düşük ve orta olan grupların denetim odağı puan ortalamaları arasındaki farklar anlamlı çıkmamıştır.

 

-3-11 arası sorular için:

  - İlk 3 soru için uygulanan metod tekrarlanmıştır. Ancak bu sefer eğitim, cinsiyet, yaş, kardeş sayısı vb. değişkenler bağımsız değişkenler olarak ele alınarak kendi içinde sınıflara ayrılmış ve bu sınıflara giren katılımcıların iş doyumu puanı ortalamaları hesaplanarak ayrı ayrı çizelgelerde gösterilmiştir.

 

- 2 bağımsız değişkenli gruplarda (cinsiyet, medeni durum, eğitim-iş ilişkisi)iş doyumu düzeyleri ortalamaları arasındaki farkın anlamlı olup olmadığına bakmak için t-testi,

- 2’den fazla bağımsız değişkenligruplarda(yaş, mevcut işte çalışma süresi, eğitim düzeyi, doğum sırası, kardeş sayısı) iş doyumu düzeyleri ortalamaları arasındaki farkın anlamlı olup olmadığına bakmak için tek faktörlü varyans analizi,

yapılmıştır.

 

- t-testi sonuçlarına göre;

* kadın ve erkek çalışanların iş doyum düzeyleri arasında anlamlıfark(t(868)=2.637, p< .05)bulunmuş.

* evli ve bekarların iş doyum düzeylerinin arasında anlamlı fark bulunamamış(t(868)=-0.4, p> .05)

* eğitimleri ile yaptıkları işler ilgili olanlar ile olmayanların iş doyum düzeyleri arasında anlamlı fark(t(868)=10.129, p< .05) bulunmuş.

 

- tek faktörlü varyans analizi sonuçlarına göre;

* 4 farklı yaş kategorisindeki kişilerin iş doyum düzeyleri arasında anlamlı bir farklılık bulunamamıştır.(F(3,866)=0.78, p>.05)

* Mevcut işlerindeki çalışma sürelerine göre 4 farklı kategorideki kişilerin iş doyum düzeyleri arasında anlamlı bir farklılık bulunamamıştır.(F(3,866)=1.90, p>.05)

* Ailede kardeşler arasındaki doğum sırasına göre 6 farklı kategorideki kişilerin iş doyum düzeyleri arasında anlamlı bir farklılık bulunamamıştır.(F(5,864)=1.09, p>.05)

* Kardeş sayısına göre 9 farklı kategorideki kişilerin iş doyum düzeyleri arasında anlamlı bir farklılık bulunamamıştır.(F(8,861)=1.08, p>.05)

* Eğitim seviyesine göre 8 farklı kategorideki kişilerin iş doyum düzeyleri arasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur.(F(7,862)=3.15, p<.05). Anlamlı farklılığın hangi gruplar arasında olduğunu bulmak için Tukey testi uygulanmış doktora eğitimliler ile ilkokul mezunları ve  yine doktora eğitimliler ile ortaokul mezunları arasında anlamlı(p< .05) farklar olduğu görülmüştür.

 

12. soru için;

- çoklu doğrusal regresyon analizi yapılmış ve;

* iş doyumuyla depresyon düzey arasında olumsuz(r= -.38, p<.05), iş doyumuyla benlik saygısı arasında olumlu(r= .29, p<.05) ve iş doyumuyla denetim odağı algısı arasında olumsuz(r= -.25, p<.05) anlamlı ilişki bulunmuştur.

* Bağımsız değişkenlerin kendi aralarındaki korelasyonlara bakıldığında depresyon düzeyiyle benlik saygısı arasında olumsuz(r= -.49, p<.05), depresyon düzeyiyle denetim odağı algısı arasında olumlu (r=.23, p<.05), benlik saygısıyla denetim odağı algısı arasında olumsuz(r= -.16, p<.05) ilişki vardır. Mutlak r değerleri .80’den büyük olmadığından, modelde çoklu bağlantı problemi olmadığı belirtilmiştir.

* Regresyona ilişkin katsayılar ve kısmi korelasyon değerleri tablosundaki t istatistik değerlerinin gösterdiği üzere tablodaki tüm değişkenlerin anlamlı olduğunu göstermektedir. (TABLO)